سال دهم، شماره دوم، پياپي 21، پاييز و زمستان 1400، ص 115ـ130

ابوالفضل توسلي‌زاده / دانشجوي دكتري مدرسي معارف اسلامي دانشگاه قم    chelcheragh2@gmail.com
* رضا نوروزي / استاديار گروه معارف اسلامي دانشگاه قم    r.noroozi@qom.ac.ir
محسن ايزدي / دانشيار گروه معارف اسلامي دانشگاه قم    mohseneizadi@yahoo.com
دريافت: 04/02/1400 - پذيرش: 31/05/ 1400

چکيده
ابن‌عربي‌ عبارات به‌ظاهر مختلفي در تفسير نفس رحماني و تعيين قلمرو آن دارد که ممکن است سبب برداشت نادرست يا حتي انتساب تناقض‌گويي به وي شود. در بعضي عبارات، نفس رحماني را به تعين اول، در برخي ديگر به تعين ثاني و در مواضع متعددي، خاص تعينات خلقي اطلاق کرده است. او در عبارات خود، علاوه بر اين سه اطلاق، جامعيت نفس رحماني را مطرح مي‌کند. از کنار هم گذاشتن اين موارد و براساس مؤيدات ديگر در کلام او، مي‌توان اثبات کرد که از نظر وي، نفس رحماني حقيقتي گسترده‌اي است که از تعين اول آغاز مي‌شود و تا عالم ماده ادامه دارد و شامل فيض اقدس و مقدس است. ابن‌عربي‌ در برخي عبارات خود، به اين مطلب تصريح کرده است که حقيقت نفس رحماني چيزي جز شمول بر تمام تعينات حقي و خلقي نيست؛ به همين دليل است که نفس رحماني را هم واجب و هم ممکن، هم حادث و هم قديم معرفي کرده است. ازآنجاکه انسان کامل در قوس صعود، با نفس رحماني اتحاد مي‌يابد و مظهر تامّ همة اسما و صفات مي‌گردد، به انسان هم، نفس رحماني اطلاق کرده است.

كليد‌واژه‌ها: نفس رحماني، ابن‌عربي، صادر اول، حقيقت محمديه، وجود منبسط.