Anwar-e Ma`rifat, Volume 11, Issue 2, No 23, Year 2025 , Pages 23-38
The Mutual Relationship between Spirituality and Science with Emphasis on the Opinions of Allameh Hassanzadeh Amuli
Writers:
✍️ Ghasem 
/ Associate Professor of Kalam and New Theology at the Department of the Research Institute for Islamic Culture and Thought / Tarkhan@iict.ac.ir
/ Associate Professor of Kalam and New Theology at the Department of the Research Institute for Islamic Culture and Thought / Tarkhan@iict.ac.irAbstract:
One of the basic questions in the philosophy of science is the relationship between spirituality and science. Using descriptive-analytical method and content analysis, this library research has tried to find the answer to this question based on the opinions of Allameh Hassanzadeh Amuli. The research results in the two axes of "the role of spirituality in the production and strengthening of science" and "the role of science in the production and promotion of spirituality" are: in the first axis, personality traits have a great impact on science. Spirituality affects the powers of perception. Purification contributes to the production of science. In the second axis, useful science is science that pursues a useful goal in the direction of cognitive and spiritual evolution of man and leads to such an end. Science that does not provide the means of possessing divine morality is harmful. In the Islamic tradition, the model of science is the model of light. Therefore, science is guidance, enlightenment and awareness of the path.
چکیده و کلیدواژه فارسی (Persian)
Title :رابطه متقابل معنویت و علم با تأکید بر آراء علامه حسن‌زاده آملی
Abstract:
یکی از پرسش‌های اساسی در فلسفه علم آن است که چه ارتباطی بین معنویت و علم وجود دارد؟ نوشتار حاضر کوشیده است با روش کتابخانه‌ای در گردآوری اطلاعات و روش توصیفی ـ تحلیلی در تحلیل محتوا پاسخ این سؤال را با تأکید بر آراء علامه حسن‌زاده آملی دریابد. حاصل بحث در دو محور «نقش معنویت در تولید و تقویت علم» و «نقش علم در تولید و ارتقای معنویت» به نتایج ذیل دست یافت: در محور اول، ویژگی‌های شخصیتی بر علم تأثیر وافری دارد. معنویت بر قوای دراکه تأثیرگذار است. مرتبه‌ای از تزکیه در تولید مرتبه‌ای از علم نقش دارد. در محور دوم، علم نافع علمی است که هدف نافعی در جهت تکامل معرفتی و معنوی انسان پیگیری کند و به چنین سرانجامی منتج شود. علمی که اسباب تخلق به اخلاق الهی را فراهم نمی‌کند حجاب و رهزن است. الگوی علم در سنت اسلامی الگوی نور است. بنابراین، علم، هدایت، روشنایی و آگاهی نسبت به مسیر است.
* این مقاله در همایش «فلسفه معنویت با تأکید بر آراء علامه حسن زاده آملی» پذیرش شده است.
References:
- قرآن کریم
- نهج‌البلاغه، 1374، قم، مرکز البحوث الاسلامیه.
- ابن‌حیون، نعمان‌بن محمد مغربى، 1385ق، دعائم الإسلام، تحقیق و تصحیح آصف فیضى، چ دوم، قم، مؤسسة آل‌البیت.
- ابن‌عربی، محیی‌الدین، 1370، فصوص الحکم، تعلیقات حسن حسن‌زاده آملی، چ دوم، قم، الزهراء.
- ابن‌فهد حلى، احمدبن محمد، 1407ق، عدة الداعی و نجاح الساعی، تحقیق و تصحیح احمد موحدى قمى، تهران، دار الکتب الاسلامی.
- ابن‌کثیر، اسماعیل‌بن عمر، 1420ق، تفسیر القرآن العظیم، تحقیق سامی‌بن محمد سلامه، چ دوم، بی‌جا، دار طیبه للنشر و التوزیع.
- ابوالفتوح رازی، حسین‌بن علی، 1408ق، روض‌الجنان و روح‌الجنان فی تفسیر القرآن، تحقیق و تصحیح محمدمهدی ناصح و محمدجعفر یاحقی، مشهد، بنیاد پژوهش‌های اسلامی.
- بدیعی، محمد، 1380، گفت‌وگو با علامه حسن حسن‌زاده آملی، قم، تشیع.
- بیضاوی، عبدالله‌بن عمر، 1418ق، انوار التنزیل و أسرار التأویل، تحقیق محمد عبدالرحمن مرعشلی، بیروت، دار احیاء التراث العربی.
- ترخان، قاسم، 1397، درآمدی بر مبانی کلامی علم دینی با تأکید بر علوم انسانی، چ دوم، تهران، پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی.
- تستری، سهل‌بن عبدالله، 1423ق، تفسیر التستری، تحقیق عیون سود و محمد باسل، بیروت، دار الکتب العلمیه.
- تمیمی آمدی، عبدالواحدبن محمد، 1366، غرر الحکم و درر الکلم، شرح آقاجمال خوانساری، چ دوم، تهران دانشگاه تهران.
- جمعى از نویسندگان، 1361، یادنامه مفسر کبیر استاد علامه طباطبائى، قم، شفق.
- جوادی آملی، عبدالله، 1388، تفسیر تسنیم، تحقیق حسن واعظی محمدی، چ چهارم، قم، اسراء.
- حسن‌زاده آملی، حسن، 1347ـ1364، منهاج البراعة فی شرح نهج البلاغة، چ چهارم، تهران، اسلامیه.
- حسن‌زاده آملی، حسن ، 1365، هزار و یک نکته، چ پنجم، تهران، رجاء.
- حسن‌زاده آملی، حسن ، 1366، اتحاد عاقل به معقول، چ دوم، تهران، حکمت.
- حسن‌زاده آملی، حسن ، 1371، رساله نور علی نور در ذکر و ذاکر و مذکور، چ ششم، قم، تشیع.
- حسن‌زاده آملی، حسن ، 1373، انه الحق، چ دوم، قم، قیام.
- حسن‌زاده آملی، حسن ، 1375الف، رساله لقاء الله، ترجمة ابراهیم احمدیان، قم، قیام.
- حسن‌زاده آملی، حسن ، 1375ب، نصوص الحکم بر فصوص الحکم، چ دوم، تهران، رجاء.
- حسن‌زاده آملی، حسن ، 1376، مجموعه مقالات، چ پنجم، قم، دفتر تبلیغات اسلامی.
- حسن‌زاده آملی، حسن ، 1378، ممد الهمم در شرح فصوص الحکم، تهران، وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی.
- حسن‌زاده آملی، حسن ، 1379الف، انسان در عرف عرفان، تهران، سروش.
- حسن‌زاده آملی، حسن ، 1379ب، قرآن و عرفان و برهان از هم جدائی ندارند، تهران، مؤسسة مطالعاتی و تحقیقات فرهنگی.
- حسن‌زاده آملی، حسن ، 1381الف، هزار و یک کلمه، چ سوم، قم، بوستان کتاب.
- حسن‌زاده آملی، حسن ، 1381ب، انسان و قرآن، چ دوم، قم، قیام.
- حسن‌زاده آملی، حسن ، 1382الف، دروس شرح اشارات و تنبیهات، قم، مطبوعات دینی.
- حسن‌زاده آملی، حسن ، 1382ب، دو رساله مثل و مثال، تهران، طوبی.
- حسن‌زاده آملی، حسن ، 1385، عیون مسائل النفس و سرح العیون فی شرح العیون، چ دوم، تهران، امیرکبیر.
- حسن‌زاده آملی، حسن ، 1386، گنجینه گوهر روان، چ دوم، تهران، نثر طوبی.
- حسن‌زاده آملی، حسن ، 1387، ولایت تکوینی، قم، قیام.
- خوارزمی، تاج‌الدین، 1377، شرح فصوص الحکم، تحقیق حسن حسن‌زاده آملی، قم، بوستان کتاب.
- دهخدا، علی‌اکبر، 1385، فرهنگ متوسط دهخدا، به کوشش غلامرضا ستوده و همکاران، تهران، دانشگاه تهران.
- زمخشری، محمودبن عمر، 1407ق، الکشاف، تحقیق مصطفی حسین احمد، چ سوم، بیروت، دار الکتاب العربی.
- سروش، عبدالکریم، 1375، قبض و بسط تئوریک شریعت، چ سوم، تهران، مؤسسة فرهنگی صراط.
- سروش، عبدالکریم و دیگران، 1382، سنت و سکولاریسم، چ دوم، تهران، صراط.
- طباطبائی، سیدمحمدحسین، 1387، رسالة الولایة / طریق عرفان، ترجمه و شرح رسالة الولایة، ترجمة صادق حسن‌زاده، مقدمه و تقریظ علامه حسن‌زاده آملی، چ چهارم، قم، آیت اشراق.
- طباطبائی، سیدمحمدحسین ، 1417ق، المیزان فی تفسیر القرآن، چ پنجم، قم، دفتر انتشارات اسلامی.
- طبرسی، فضل‌بن حسن، 1372، مجمع البیان فی تفسیر القرآن، چ سوم، تهران، ناصر خسرو.
- طوسى، محمدبن حسن، 1414ق، الأمالی، قم، دارالثقافه.
- طوسى، محمدبن حسن ، بی‌تا، التبیان فی تفسیر القرآن، بیروت، دار احیاء التراث العربی.
- طوسی، نصیرالدین، 1374، آغاز و انجام (به ضمیمه تعلیقات علامه حسن‌زاده آملی)، چ چهارم، تهران، وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی.
- قمی مشهدی، محمدبن محمدرضا، 1368، تفسیر کنز الدقائق و بحر الغرائب، تهران، وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی.
- کاشانی، حبیبالله، 1382، بوارق القهر، تهران، شمس الضحی.
- کاشانی، فتحالله، 1341، منهج الصادقین، تهران، کتابفروشی اسلامیه.
- کراجکی، محمدبن علی، 1410ق، کنز الفوائد، قم، دار الذخائر.
- کلینی، محمدبن یعقوب، 1407ق، الکافی، تحقیق علی‌اکبر غفاری و محمد آخوندی، چ چهارم، تهران، دارالکتب الاسلامیه.
- مجلسی، محمدباقر، 1403ق، بحارالأنوار، چ دوم، بیروت، دار احیاء‌التراث العربی.
- مجلسی، محمدباقر، 1404ق، مرآة العقول، تحقیق سیدهاشم رسولی، چ دوم، تهران، دار الکتب الاسلامیه.
- مکارم شیرازی، ناصر و دیگران، 1372، تفسیر نمونه، چ سوم، تهران، دارالکتب الاسلامیه.
- نراقی، ملااحمد، 1378، خزائن؛ پاورقی و تعلیقات علامه حسن‌زاده آملی، قم، قیام.
Cite this article:
RIS
Mendeley
BibTeX
APA
MLA
HARVARD
VANCOUVER
, Ghasem.(2025) The Mutual Relationship between Spirituality and Science with Emphasis on the Opinions of Allameh Hassanzadeh Amuli. Anwar-e Ma`rifat, 11(2), 23-38 https://doi.org/10.22034/erfani.2024.2021938
Ghasem ."The Mutual Relationship between Spirituality and Science with Emphasis on the Opinions of Allameh Hassanzadeh Amuli". Anwar-e Ma`rifat, 11, 2, 2025, 23-38
, G.(2025) 'The Mutual Relationship between Spirituality and Science with Emphasis on the Opinions of Allameh Hassanzadeh Amuli', Anwar-e Ma`rifat, 11(2), pp. 23-38
