Anwar-e Ma`rifat

اصل حرکت جوهری در حکمت متعالیه و بحث تجدد امثال در عرفان نظری دو آموزه مهم هستی شناختی فلسفی و عرفانی به شمار می روند که بر اساس این دو اصل، موجودات دایما تحول و تغییر می یابند و عالم لحظه ای قرار و سکون نداشته و پیوسته در حال نو شدن است. بنابر تجدد امثال عرفانی، در عین اینکه وجود دارای وحدت ذاتی اطلاقی است، اما این بُت عیّار هر لحظه به شکلی است و هیچ موجود و پدیده ای در دو آن تکرار نمی شود. کشف این مسأله برای عارف از طریق یافت وجدانی و علم شهودی است. حرکت جوهری که از طریق نظری و استدلال برهانی تعقیب می شود، بنابر برخی تقریرات از فلسفه صدرایی، محدود به عالم مادی جسمانی وبیان کننده تصرم و حرکت ذاتی آن است که به عالم مجردات ثابته ختم می شود. البته بنابر دیدگاه دیگری که مبتنی بر تصویر خاصی از اصالت و تشکیک وجود است، حرکت ترسیم شده در حکمت متعالیه منطبق بر یافته های عرفانی و تبیین کننده آن در حیطه درک عقل نظری است. در این نوشته حرکت جوهری و تجدد امثال مقایسه و سعی شده است که تطابق یا شباهت و تفاوت آنها بیان شود. درک صحیح این دو قاعده مهم فلسفی و عرفانی راه گشای تبیین مسائل مهمی در هستی شناسی، مبدا ومعاد، جهان شناسی و علم النفس است.