Anwar-e Ma`rifat, Volume 1, Issue 2, No 2, Year 2025 , Pages 141-171
Gnostics’ Analysis of the Doctrine of the Way between Free Will and Determinism
Article Type:
Promotional
Writers:
Abstract:
The exposition and analysis of man's free will and the kind of the Most High God's activity in as far as man's volitional actions concerned in the fields of theology, philosophy and mysticism can be considered three longitudinal and sound interpretations. This means that theology, and as this discipline requires provides an entirely realistic interpretation of free will and of course, known and accepted by common people through ordinary examples, rhetoric method, and best sorts of debates. Philosophy provides a rational analysis of the issue and points out of its requirements including the question of causality and the way of attributing an act to different longitudinal actors. Mysticism also provides an analysis based on intuition for explaining the relationship between Divinity and universe and the relationship between the Most High God's will and man' free will. Having briefly explained the theological and philosophical view on this issue, the present paper expounds gnotics’ analysis of the question of man's free will, proves the conformity of this view with that of the Shiite -a way between free will and determinism- rejects any charge of determinism against gnostics and proves the priority of gnostics analysis of man's free will over the others’ analysis.
چکیده و کلیدواژه فارسی (Persian)
Title :تحلیل عرفا از آموزه‌ی «امرٌ بین الامرین»
Abstract:
تبیین و تحلیل مسئله‌ی اختیار انسان و نحوه‌ی فاعلیت حق تعالی در حوزه‌ی افعال اختیاری انسان در حوزه‌ی کلام، فلسفه و عرفان را می توان سه برداشت طولی و متکامل دانست؛ به این معنا که در کلام و به اقتضای این علم، برداشتی کاملاً واقعی از اختیار و البته متعارف و مقبول برای عامّه‌ی مردم با تمسّک به مثال های متعارف و به شیوه‌ی خطابی و جدال احسن ارائه می گردد. در فلسفه، تحلیلی عقلانی از مسئله به همراه تبیین لوازم آن همچون بحث علّیت و نحوه‌ی استناد فعل به فواعل طولی گوناگون ارائه می شود. در عرفان نیز تحلیلی مبتنی بر شهود از نحوه‌ی ارتباط حق و عالم و تبیین رابطه‌ی اراده و مشیت حق تعالی با اراده و اختیار انسان مطرح می گردد. این نوشتار پس از بیان اجمالی دیدگاه کلامی و فلسفی از مسئله، به تبیین تحلیل عرفا از مسئله‌ی اختیار انسان و اثبات توافق و هماهنگی این دیدگاه با دیدگاه شیعه، یعنی «امر بین الامرین» و نفی هر نوع اتهام عرفا به جبرگرایی و اثبات برتری تحلیل عرفا بر سایر تحلیل ها از مسئله اختیار انسان می پردازد.
References:
- آشتیانی، جلال الدین، تعلیقه بر شرح فصوص، تهران، شرکت انتشارات علمى و فرهنگى، 1375.
- ابن عربى، محى الدین، الفتوحات المکیة (چهار جلدی)، بیروت، دار صادر، بی تا.
- ـــــ ، فصوص الحکم، تهران، الزهراءƒ، 1366.
- ـــــ ، الرسالة الوجودیة، بیروت، دار الکتب العلمیه، 1425 ق.
- جامى، عبدالرحمن، شرح فصوص الحکم، بیروت، دار الکتب العلمیه، 1425 ق.
- ـــــ ، نقد النصوص فی شرح نقش الفصوص، تحقیق ویلیام چیتیک، چ دوم، تهران، موسسه مطالعات وتحقیقات فرهنگی، 1370.
- جندی، مؤید الدین، شرح فصوص الحکم، قم، بوستان کتاب، 1380.
- جوادی آملی، عبدالله، رحیق مختوم (شرح حکمت متعالیه)، قم، اسراء، 1386.
- حسن زاده آملى، حسن، خیر الاثر در ردّ جبر و قدر، چ دوم، قم، دفتر تبلیغات اسلامی، 1375.
- زمانی، کریم، میناگر عشق، چ دوم، تهران، نی، 1383.
- سبزواری، ملا هادی، غررالفرائد، چ پنجم، تهران، ناب، 1384.
- شمس، سیدحسین، الامر بین الامرین، قم، بوستان کتاب، 1385.
- شیخ صدوق، التوحید، بی جا، دارالحجه، 1416 ق.
- عفیفی، ابو العلاء، تعلیقات علی فصوص الحکم، تهران، الزهراء، 1366.
- فارابی، محمد بن محمد، فصوص الحکم، قم، بیدار، 1405.
- فنارى، محمد بن حمزه، مصباح الأنس، تصحیح محمد خواجوی، تهران، مولى، 1374.
- قاضی سعید قمی، شرح توحید صدوق، تصحیح و تعلیق نجفقلی حبیبی، تهران، سازمان چاپ و انتشارات وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی، ۱۳۷۳.
- قونوى، صدرالدین محمدبن اسحق، النفحات الإلهیة، تحقیق محمد خواجوی، تهران، مولی، 1375.
- ـــــ ، رسالة النصوص، تحقیق جلال الدین آشتیانی، تهران، مرکز نشر دانشگاهی، 1362.
- قیصرى، داوود، شرح فصوص الحکم، تحقیق جلال الدین آشتیانی، تهران، شرکت انتشارات علمى و فرهنگى، 1375.
- لاهیجی، عبدالرزاق، گوهر مراد، تصحیح و تحقیق زین العابدین قربانی لاهیجی، تهران، سازمان چاپ و انتشارات وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی، ۱۳۷۲.
- مجلسی، محمدباقر، بحارالانوار، بی جا، دارالکتب الاسلامیه، بی تا.
- ملاصدرا، شرح اصول کافی، تهران، پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی، 1383.
- ـــــ ، الاسفار الاربعۀ، بیروت، دار احیاء التراث العربی، 1981م.
- ـــــ ، رساله خلق الاعمال، تهران، بنیاد حکمت اسلامی صدرا، ۱۳۸۳.
Cite this article:
RIS
Mendeley
BibTeX
APA
MLA
HARVARD
VANCOUVER
Norozi, Asghar.(2025) Gnostics’ Analysis of the Doctrine of the Way between Free Will and Determinism. Anwar-e Ma`rifat, 1(2), 141-171
Asghar Norozi."Gnostics’ Analysis of the Doctrine of the Way between Free Will and Determinism". Anwar-e Ma`rifat, 1, 2, 2025, 141-171
Norozi, A.(2025) 'Gnostics’ Analysis of the Doctrine of the Way between Free Will and Determinism', Anwar-e Ma`rifat, 1(2), pp. 141-171
