سال نهم، شماره اول، پياپي 18، بهار و تابستان 1399

* عثمان ويندي انجاي/ استاديار تصوف و عرفان اسلامي جامعة المصطفي العالميه‌، قم     osweye03121979@gmail.com
ابوالفضل كياشمشكي / دانشيار گروه فلسفه علم، دانشکده مديريت علم و فناوري دانشگاه صنعتي اميرکبير     akia45@gmail.com
دريافت: 19/ 01/ 1399 - پذيرش: 25 / 04/ 1399 

چکيده
هدف مقالة پيش‌رو اين است که رابطة شهود عرفاني و علم حضوري را با توجه به نصوص ابن‌عربي بررسي و نقد کند. ازاين‌رو، سؤال آن از اين ‌قرار است: آيا دليلي، به‌ويژه از ابن‌عربي، بر حضوري بودن شهود عرفاني در دست داريم؟ بديهي است که روش اين بحث بايد استقرايي، همراه با تحليل باشد تا همة نصوص مربوطه از لحاظ دلالت، تحليل و بررسي شود. ضرورت اين بحث، به سبب رابطة تنگاتنگ شهود و علم حضوري در ذهن بسياري از پژوهشگران، آشکار است. پيشنهاد مقاله، با توجه به ضعف شواهد ديگر، اين است که حضوري بودن شهود عرفاني را مي‌توان از لحاظ تأمل در معناي لغوي آن فهميد؛ وگرنه حصولي بودن آن، طبق نظر ابن‌عربي متعين مي‌شود؛ ولي نه هر علم حصولي؛ بلکه علم حصولي‌اي که از جنس علم حدسي است. تفسير شهود به علم حدسي، هم با مفهوم القا سازگار است و هم با ديدگاه عرفاي پيش از ابن‌عربي کاملاً هماهنگ است.
کليدواژه‌ها: شهود، عرفان، علم حصولي، علم حضوري، ابن‌عربي.