علي قرباني كلكناري / دانشجوي دکتري، فلسفة دين، مؤسسة آموزشي و پژوهشي امام خميني ره 
    hekmatrabani65@gmail.com
دريافت: 26/03/1400 - پذيرش: 12/05/ 1400

چکيده
معنويت مدرن نظريه‌اي است که طي ساليان اخير توسط برخي از روشنفکران تجددگرا در مجامع علمي و دانشگاهي مطرح شده و در همين راستا به تضعيف و حتي انکار معنويت ديني پرداخته است. بر اساس اين رهيافت، امروزه انسان مدرن از جمع ميان عقلانيت و ديانت عاجز مانده و براي رهايي از اين وضعيت چاره‌اي جز اين ندارد که معنويتي همسو با لوازم و اقتضائات مدرنيته و برخاسته از «عقلانيت مدرن» اختيار کند. از اين نظرگاه، مهم‌ترين عاملي که سبب رويگرداني انسان مدرن از ديانت به معنويت مي‌شود، تعبدگرايي در دين است؛ زيرا عقلانيت مدرن با مشخصّة استدلال‌گرايي کاملاً در تضاد با مقولة تعّبد است. پژوهش حاضر به بررسي تطبيقي رابطه تعبد با عقلانيت در هر يک از رويکردهاي معنويت ديني و مدرن پرداخته است. نتايج اين تحقيق که با روش کتابخانه‌اي و شيوه توصيفي ـ تحليلي گرد آمده است، نشان مي‌دهد: اولاً تعبديات دين نه‌تنها با عقلانيت ناسازگار نيستند، بلکه بر اساس «ادلة ضرورت وحي و نبوت» مبتني بر دلايل عقلاني‌اند؛ ثانياً معنويت مدرن با تحليل ناقص و نادرست، تعبديات ديني را همچون تقليدهاي کورکورانه پنداشته و از‌ همين‌رو به انکار آنها پرداخته است. البته نظرية مزبور اشکالات و ابهامات جدي ديگري نيز داشته که در پژوهش حاضر مطرح شده است.
کليدواژه‌ها: معنويت، معنويت ديني، معنويت مدرن، عقلانيت، عقلانيت مدرن، تعبد، پروژة عقلانيت و معنويت.