Anwar-e Ma`rifat

این نوشتار به روش «توصیفی و تحلیلی»، در پی تبیین چگونگی علم پیشین و ذاتی خداوند به اشیا از نگاه عرفان اسلامی است. ارائة تصویر صحیح از حضور اشیا در مقام ذات الهی قبل از ایجادشان، موجب می شود علم پیشین خداوند به اشیا از مقولة «علم بدون معلوم، محسوب نشود. عرفا خداوند متعال را وجودی بسیط و غیر متناهی می دانند که سراسر عالم هستی را فراگرفته، به گونه ای که نه با فرض موجودات حقیقی هم عرض سازگار است، و نه با موجودات حقیقی طولی. این ادعا به معنای نفی هرگونه کثرت در عالم واقع نیست، بلکه به این معناست که وجود، به طور حقیقی و ذاتی، جز بر ذات حق متعال حمل نمی شود؛ بدین روی، کثراتِ مشهود به منزلة شئون، مظاهر و تجلیات آن وجود واحد، دارای حقیقت و نفس الامر هستند. این نوشتار نشان می دهد که وجود مطلق به اطلاق مقسمی حق متعال ایجاب می کند تمام حقایق و اشیا در مقام ذات الهی به نحو غیرمتمایز از هم موجود باشند. بنابراین، علم حضوری خداوند به ذات خود عین علم حضوری او به اشیا در مقام ذات است.