Anwar-e Ma`rifat, Volume 12, Issue 2, No 25, Year 2025 , Pages 69-86

    A Critical Study of the Position of Qutb in Sufi Paths Based on the Teachings of Islamic Theology and Mysticism

    Article Type: 
    Research
    Writers:
    ✍️ Ali Ranjbar / PhD Student of Religions and Mysticism, The Imam Khomeini Institute for Education and Research / ali_ranjbar_59@yahoo.com
    Hosein mozaffari / Assistant Professor of Mysticism, The Imam Khomeini Institute for Education and Research / Mozaffari48@Yahoo.com
    doi 10.22034/erfani.2025.2021925
    Abstract: 
    Sufi paths are a social reflection of the educational dimension of Islamic Sufism and mysticism, and the position of Qutb is considered the highest position in the structure of these paths. This position, which is actually based on the issue of the perfect human being and his position in the world system, has become a tool for some leaders of Sufi paths to deceive their disciples and has caused numerous individual and social harms. Using the analytical-descriptive method, this article reviews and examines the claims of Sufi Qutbs regarding their status. Sufi Qutbs believe they have great guardianship over their followers. They consider it permissible for their followers to prostrate before the Qutbs and to imagine their faces while repeating the names God. They believe the followers should blindly obey their commands. However, these claims are incompatible with the teachings of Islamic mysticism and theology, because some of these positions are only for perfect humans and the infallibles Imams. In fact, claiming some of these positions is not permissible even for the infallibles Imams.
    چکیده و کلیدواژه فارسی (Persian)
    Title :بررسی انتقادی جایگاه قطب در طریقت‌های صوفیه بر اساس ‏آموزه‌های کلام و عرفان اسلامی‏
    Abstract: 
    طریقت‌های صوفیه بازتاب اجتماعی بعد تربیتی تصوف و عرفان اسلامی ‌هستند و مقام قطبیت بالاترین ‏‏جایگاه در ساختار این طریقت‌ها به‌شمار می‌رود. این مقام که درواقع بر ‏مسئلة انسان کامل و جایگاه آن در ‏‏نظام عالم بنا شده، دستاویز برخی از سردمداران طرق صوفیه برای فریب مریدان قرار گرفته و آسیب‌های ‏‏فردی و اجتماعی متعددی را ‏به‌وجود آورده است.‏ این مقاله با روش تحلیلی ـ توصیفی به نقد و بررسی دعاوی اقطاب صوفیه دربارة مقام و جایگاه ایشان پرداخته است. اقطاب صوفیه معتقد به مرتبة بالایی از ولایت برای ‏خود ‏هستند. آنان سجده در برابر خود و نیز تصور صورت خود را به هنگام ذکر، جایز می‌دانند. آنان ‏معتقد به ‏اطاعت بی‌چون و چرا از دستورات خود هستند. اما این دعاوی با آموزه‌های عرفان و ‏کلام ‏اسلامی‌ناسازگار است؛ زیرا برخی از این مقامات مختص انسان کامل و معصومان است و ‏ادعای برخی دیگر از این مقامات، حتی دربارة معصومان هم جایز نیست.‏
    References: 
    • نهج‌ البلاغه (1414ق). قم: هجرت‏.
    • ‏آریا، غلامعلی (1365). طریقة چشتیه در هند و پاکستان و خدمات پیروان این فرقه به فرهنگ ‏اسلامی ‌و ایرانی. تهران: زوار.‏
    • امینی، عبدالحسین (1977). الغدیر فی الکتاب و السنة و الأدب. چ چهارم. بیروت: دار الکتاب العربی.
    • باخزری، یحیی بن احمد (1383). اوراد الاحباب و فصوص الآداب. چ دوم. تهران: دانشگاه ‏تهران.
    • بستانی، فؤاد افرام (1375). فرهنگ ابجدی (عربی ـ فارسی). ترجمة رضا مهیار. تهران: اسلامی.
    • تابنده، سلطان‌حسین (1384). نابغة علم و عرفان در قرن چهاردهم. تهران: حقیقت.
    • تابنده، علی (1377). خورشید تابنده. تهران: حقیقت.
    • جامی، عبدالرحمان (1858). نفحات الأنس‏. تصحیح ویلیام ناسولیس، مولوى غلام عیسى، مولوى عبدالحمید. کلکته: مطبعه لیسی.
    • جذبی اصفهانی، هبةالله (1381). رسالة باب ولایت و راه هدایت. چ چهارم. تهران: حقیقت.
    • جرجانی، علی بن محمد (1411ق). التعریفات. قاهره: دارالکتاب المصری.‏
    • جمعی از نویسندگان (1380). یادنامة صالح؛ به مناسبت یکصدمین سال تولد حاج شیخ محمدحسن بیچاره بیدختی (صالح علیشاه). گردآوری و تدوین هیأت تحریریة ‏کتابخانة صالح. تهران: حقیقت.
    • حر عاملى، محمد بن حسن‏ (1409ق). وسائل الشیعه. تحقیق مؤسسة آل‌البیت. قم: مؤسسة آل‌البیت.
    • دهخدا، علی‌اکبر (1372-1373). لغت‌نامه دهخدا. تهران: روزنه.
    • دهلوی، عبدالله (بی‌تا). مکاتیب شریفة حضرت شاه‌غلام‌علی دهلوی‏. استانبول: مکتبة ایشیق.
    • راز شیرازی، ابوالقاسم حسینی شریفی ذهبی. قوائم الانوار و طوالع الاسرار. نسخة سنگی. تبریز: بی‌نا.
    • سخاوی، محمد بن عبدالرحمن (بی‌تا). الضوء اللامع لأهل القرن التاسع. بیروت: دار مکتبة الحیاة.
    • سهروردی، شهاب‌الدین (1427ق). عوارف المعارف. تصحیح احمد عبدالرحیم السائح و توفیق على وهبه. قاهره: مکتبة الثقافة الدینیه.
    • شهیدى، سیدجعفر (1373). شرح مثنوى. تهران: علمى و فرهنگى‌.
    • شیروانی، زین‌العابدین (1339). ریاض السیاحه. تهران: کتاب‌فروشی سعدی.
    • صدرالمتألهین (1381). کسر اصنام الجاهلیه. تصحیح محسن جهانگیری. تهران: بنیاد حکمت اسلامی ‌صدرا.
    • صدوق، محمد بن على (1395ق). کمال الدین و تمام النعمه. تصحیح على‌اکبر غفارى. چ دوم. تهران: اسلامیه.
    • طوسی، محمد بن حسن (1407ق). تهذیب الأحکام. تحقیق حسن موسوى خرسان. تهران: دار الکتب الاسلامیه‏.
    • عروسى حویزى، عبدعلى بن جمعه (1415ق). تفسیر نورالثقلین. تصحیح سیدهاشم‏ رسولى محلاتى. چ چهارم. قم: اسماعیلیان‏.
    • عطار نیشابورى، ‏فریدالدین (1405ق). تذکرة الأولیاء، تصحیح رینولد آلین نیکلسون. لیدن: مطبعه لیدن‏.
    • عمید، حسن (1389). فرهنگ فارسی عمید. تهران: راه رشد.
    • فاروقی سرهندی، بدرالدین احمد (بی‌تا). مکتوبات امام ربانی مجدد الف ثانی شیخ احمد فاروقی سرهندی. بی‌جا: بی‌نا.
    • قادری اربلی، عبدالقادر (بی‌تا). تفریح الخاطر فی مناقب شیخ عبدالقادر. اسکندریه: بی‌نا.
    • قزوینی، کیوان (بی‌تا). رازگشا، بهین‌سخن و استوار. به اهتمام محمود عباسی. بی‌جا: بی‌نا.
    • کاشفی، حسین بن علی (1350). فتوت‌نامة سلطانی. به اهتمام محمدجعفر محجوب. تهران: بنیاد ‏فرهنگ ایران.
    • کسنزانی حسینی، شمس‌الدین محمدنهرو (1390). آراستگی به آداب اسلامی‌ در طریقت کسنزانی. ترجمة حمید ‏مستعان. سنندج: مترجم.
    • کی‌منش، عباس (1366). پرتو عرفان (شرح اصطلاحات عرفانی کلیات شمس). تهران: سعدی.
    • کلینى، محمد بن یعقوب‏ (1407ق). الکافی. تصحیح على‌اکبر غفارى و محمد آخوندى. چ چهارم. تهران: ‏دار الکتب الاسلامیه.
    • گنابادی، محمدحسن صالح علیشاه (1376). پند صالح. چ هفتم. تهران: حقیقت.‏
    • گنابادی، ملاسلطان‌محمد (1380). ولایت‌نامه. تهران: حقیقت.
    • گنابادی، ملاعلی‏ نورعلیشاه ثانی (1351). صالحیه. چ سوم. اردبیل: چاپخانه آیدا.
    • مجدالاشرف، سیدجلال‌الدین محمد شریفی حسینی (1322). تحفة الوجود، نسخة سنگی.
    • مدنی، محمد (1376). در خانقاه بیدخت چه می‌گذرد؟ تهران: مؤلف.
    • مطهری، مرتضی (1389). یادداشت‌های استاد مطهری. تهران: صدرا.
    • منسوب به على بن موسى الرضا (1406ق). الفقه المنسوب إلى الإمام الرضا. تحقیق مؤسسة آل‌البیت. مشهد: مؤسسة آل‌البیت.
    • موسوی خمینی، سیدروح‌الله (1370). آداب الصلاة. چ هفتم. تهران: مؤسسة تنظیم و نشر آثار امام خمینى‏.
    • موسوی خمینی، سیدروح‌الله (1348). البیع. نجف اشرف: مطبعة الاداب.
    • مولوی بلخى، جلال‌الدین محمد (1384).‏ دیوان کبیر شمس. تهران: طلایه‏.
    • نراقی، ملااحمد (1375). عوائد الایام. قم: دفتر تبلیغات اسلامی.
    • هجویرى، ابوالحسن على (1375). کشف المحجوب. تصحیح والنتین ژوکوفسکى و آلکسى ‏یویچ‏. چ چهارم. تهران: طهوری.
    Cite this article: RIS Mendeley BibTeX APA MLA HARVARD VANCOUVER

    APA | MLA | HARVARD | VANCOUVER

    Ranjbar, Ali, mozaffari, Hosein.(2025) A Critical Study of the Position of Qutb in Sufi Paths Based on the Teachings of Islamic Theology and Mysticism. Anwar-e Ma`rifat, 12(2), 69-86 https://doi.org/10.22034/erfani.2025.2021925

    APA | MLA | HARVARD | VANCOUVER

    Ali Ranjbar; Hosein mozaffari."A Critical Study of the Position of Qutb in Sufi Paths Based on the Teachings of Islamic Theology and Mysticism". Anwar-e Ma`rifat, 12, 2, 2025, 69-86

    APA | MLA | HARVARD | VANCOUVER

    Ranjbar, A, mozaffari, H.(2025) 'A Critical Study of the Position of Qutb in Sufi Paths Based on the Teachings of Islamic Theology and Mysticism', Anwar-e Ma`rifat, 12(2), pp. 69-86

    APA | MLA | HARVARD | VANCOUVER

    Ranjbar, A, mozaffari, H. A Critical Study of the Position of Qutb in Sufi Paths Based on the Teachings of Islamic Theology and Mysticism. Anwar-e Ma`rifat, 2025; 12(2): 69-86