Pages:
39-56
Receive Date: 2025/10/16
Accept Date: 2025/10/16
Abstract:
As the most fundamental doctrine in Islamic mysticism, the particular unity of existence has been criticized by some thinkers who regard it as non-social and consequently anti-civilizational. In their criticism, the concept of "unity of existence" is considered as incompatible with community-building and social behavior, not capable of serving as a basis for the construction of Islamic civilization. If Islamic mysticism is to be considered a part of Islam and an influential thought in civilization, it is essential to address such doubts or provide appropriate justifications. In this study, using the descriptive-analytical method, the aforementioned doubt has been analyzed and answered. In addition to accepting community and being compatible with community-building, the doctrine of "unity of existence" can offer the best justification for the necessity of and inclination toward social behavior. Without this doctrine, proving such necessity would seem difficult, if not impossible. Furthermore, the paper studies the civilizational characteristics of this doctrine, showing that this mystical teaching is not anti-social and anti-civilizational and even possesses the capability to fundamentally and sometimes uniquely resolve certain social issues, such as altruism (otherness). Taking this doctrine into consideration is deemed essential in the construction of Islamic civilization.
چکیده و کلیدواژه فارسی (Persian)
Title :بررسی انگارة غیراجتماعی و ضدتمدنی بودن آموزة «وحدت شخصی وجود»
Abstract:
وحدت شخصی وجود بهمثابة بنیادیترین آموزه در عرفان اسلامی، از سوی برخی اندیشمندان با شبهه غیراجتماعی بودن و مترتب بر آن ضدتمدنی تلقیشدن، مواجه گشته است. در این شبهه، اندیشة «وحدت وجود» با اجتماعسازی و همچنین با رفتار اجتماعی ناسازگار است و چنین اندیشهای قابلیت بناسازی تمدن را ندارد. اگر بنا باشد عرفان اسلامی بهمنزلة بخشی از دین اسلام و اندیشهای اثرگذار در تمدن تلقی شود، ضروری است به چنین شبهاتی پاسخ داده یا توجیه مناسبی ارائه شود. در این تحقیق شبهة مزبور به روش «توصیفی ـ تحلیلی» بررسی و پاسخ داده شده است. درنتیجة این بررسی تبیین میشود که آموزة «وحدت وجود» علاوه بر پذیرش اجتماع و سازگاری با اجتماعسازی، میتواند بهترین توجیه را برای ریشة گرایش به رفتار اجتماعی و حتی ضرورت آن ارائه دهد که بدون این اندیشه، اثبات آن اگر ممتنع نباشد دستکم دشوار مینماید. در ادامه، ویژگیهای تمدنی این آموزه بررسی و نشان داده شده که این آموزة عرفانی نهتنها غیراجتماعی و ضدتمدنی نیست، بلکه قابلیت حل و فصل اساسی و گاه انحصاری برخی مسائل حوزة اجتماعی (مانند دیگرگرایی) را دارا بوده و توجه به آن در ساخت تمدن اسلامی ضروری است.
References:
- قرآن کریم.
- آملی، سیدحیدر (۱۳۵۲). المقدمات من کتاب نص النصوص. تهران: قسمت ایرانشناسی انستیتو ایران و فرانسه پژوهشهای علمی در ایران.
- آملی، سیدحیدر (۱۳۶۸الف). جامع الأسرار و منبع الأنوار. تهران: علمى و فرهنگی.
- آملی، سیدحیدر (۱۳۶۸ب). نقد النقود فی معرفة الوجود. تحقیق هانری کربن. تهران: علمی و فرهنگی.
- آملى، سیدحیدر (۱۳۸۲). انوار الحقیقة و اطوار الطریقة و اسرار الشریعه. تحقیق سیدمحسن موسوی تبریزی. قم: نور على نور.
- ابنترکه، صائنالدین علی (۱۳۶۰). تمهید القواعد، تحقیق سیدجلالالدین آشتیانی. تهران: وزارت فرهنگ و آموزش عالی.
- ابنعربی، محییالدین (بیتا). الفتوحات المکیه. بیروت: دار صادر.
- ابنعربی، محییالدین (۱۹۴۶م). فصوص الحکم. قاهره: دار احیاء الکتب العربیه.
- امینینژاد، علی (۱۳۹۰). حکمت عرفانی. قم: مؤسسة آموزشی و پژوهشی امام خمینی.
- ترمذی، محمد بن علی (۱۴۲۸ق). کیفیة السلوک الی رب العالمین. تحقیق عاصم ابراهیم الکیالى الحسینى. بیروت: دارالکتب العلمیه.
- جعفری، محمدتقی (۱۳۹۱). مجموعه آثار (عرفان اسلامی). تدوین عبدالله نصری. تهران: مؤسسة تدوین و نشر آثار علامه جعفرى.
- جندى، مؤیدالدین (۱۴۲۳ق). شرح فصوص الحکم. تحقیق سیدجلالالدین آشتیانی. قم: بوستان کتاب.
- جوادی آملی، عبدالله (۱۳۸۶). رحیق مختوم. تحقیق حمید پارسانیا. قم: اسراء.
- جوادی آملی، عبدالله (۱۳۸۷). عین نضاخ (تحریر تمهید القواعد). تحقیق حمید پارسانیا. قم: اسراء.
- جونز، ریچارد (۱۴۰۰). فلسفة عرفان. ترجمه و نقد علیرضا کرمانی. قم: مؤسسة آموزشی و پژوهشی امام خمینی.
- جهانگیری، محسن (۱۳۷۵). طبیعت به صورت نظام حالات در فلسفة اسپینوزا. مجلة دانشکده ادبیات و علوم انسانی دانشگاه تهران، ۱۳۷و ۱۳۸، ۳۳-۵۰.
- جهانگیری، محسن و توازیانی، زهره (۱۳۸۰). نسبت مفهوم جسمانیت به خدا و نگاه اسپنیوزا به آن. علوم انسانی دانشگاه الزهراء، 4۰، ۱-۲۶.
- حسنزاده آملی، حسن (۱۳۸۷). ممد الهمم در شرح فصوص الحکم. تهران: وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامى.
- سبزوارى، ملاهادى (۱۳۷۲). شرح الأسماء الحسنى. تحقیق نجفقلی حبیبی. تهران: دانشگاه تهران.
- صدرالمتألهین (۱۳۶۸). الحکمة المتعالیة فی الأسفار العقلیة الأربعة. مقدمة محمدرضا مظفر. چ دوم. مصطفوی.
- صدرالمتألهین (۱۳۶۰). الشواهد الربوبیة فی المناهج السلوکیه. حاشیة ملاهادی سبزواری. تصحیح سیدجلالالدین آشتیانی. چ دوم. تهران: مرکز نشر دانشگاهی.
- صدوق، محمد بن على (۱۳۸۵). علل الشرائع. قم: کتابفروشى داورى.
- طباطبایی، سیدجواد (۱۳۸۵). درآمدی بر تاریخ اندیشة سیاسی در ایران. نسخة دوم. تهران: کویر.
- طباطبائی، سیدمحمدحسین (۱۳۹۰ق). المیزان فی تفسیر القرآن. چ سوم. بیروت: مؤسسة الاعلمی للمطبوعات.
- طباطبائی، سیدمحمدحسین (۱۴۲۷ق). نهایة الحکمة. چ دوم. تحقیق عباسعلی زارعی سبزواری. قم: مؤسسة النشر الاسلامی.
- طباطبائی، سیدمحمدحسین (۱۹۹۹). الرسائل التوحیدیه. بیروت: دار النعمان.
- عالمی، علیرضا (۱۳۸۹). آسیبشناسی تمدن اسلامی مبتنیبر اندیشههای سیدحسین نصر. قم: مرکز بینالمللی ترجمه و نشر المصطفی.
- عطار نیشابوری، فریدالدین محمد (۱۳۸۶). اسرارنامه. تصحیح محمدرضا شفیعی کدکنی. تهران: سخن.
- غزالى، ابوحامد (۱۴۱۶ق). روضة الطالبین و عمدة السالکین (مجموعة رسائل الامام الغزالى). بیروت: دار الفکر.
- فیض کاشانی، ملامحسن (۱۳۶۰). کلمات مکنونه. تحقیق عزیزالله عطاردی، چ دوم. تهران: فراهانی.
- قاضی سعید قمی، محمدسعید بن محمد مفید (۱۳۸۱). مرقاة الاسرار و معراج الانوار (الاربعینیات لکشف انوار القدیات). تحقیق نجفقلی حبیبی. تهران: میراث مکتوب.
- قونوی، صدرالدین (۲۰۱۰). مفتاح الغیب (مصباح الأنس). تصحیح عاصم ابراهیم الکیالی. بیروت: دار الکتب العلمیه.
- قونوی، صدرالدین (۱۳۷۱). النصوص. تحقیق سیدجلالالدین آشتیانی. تهران: مرکز نشر دانشگاهی.
- قیصری، محمد داود بن محمود (۱۳۷۵). شرح فصوص الحکم. مقدمه و تصحیح سیدجلالالدین آشتیانی. تهران: علمی و فرهنگی.
- کاکایی، قاسم (۱۳۹۳). وحدت وجود به روایت ابنعربی و مایستر اکهارت. چ ششم. تهران: هرمس.
- کاشانی، باباافضل (۱۳۱۱). رباعیات. به ضمیمیه مختصری در احوال و آثار وی. به قلم سعید نفیسی. تهران: دانشکده.
- کاشانى، عبدالرزاق (۱۴۲۶ق). اصطلاحات الصوفیه. تحقیق عاصم ابراهیم الکیالی. بیروت: دار الکتب العلمیه.
- مصباح یزدی، محمدتقی (۱۴۰۱). جامعه و تاریخ از نگاه قرآن. چ پنجم. قم: مؤسسة آموزشی و پژوهشی امام خمینی.
- مطهری، مرتضی (۱۳۹۰). مجموعه آثار. تهران: صدرا.
- مولوی، جلالالدین محمد (۱۳۶۲). مثنوی معنوی. تصحیح رینولد الین نیکلسون. چ نهم. تهران: امیرکبیر.
- نسفى، عزیزالدین (۱۳۸۶). الانسان الکامل. چ هشتم. تحقیق ماریژان موله. تهران: طهورى.
- هاشمى خوئى، میرزاحبیبالله (۱۴۰۰ق). منهاج البراعة فی شرح نهج البلاغة و تکملة منهاج البراعة. ترجمة حسن حسنزاده آملى و محمدباقر کمرهاى. تحقیق ابراهیم میانجی. چ چهارم. تهران: مکتبة الاسلامیه.
- همدانی، عینالقضات (۱۳۴۱). تمهیدات. تحقیق عفیف عسیران. تهران: دانشگاه تهران.
- یزدانپناه، سیدیدالله (۱۳۹۳). مبانی و اصول عرفان نظری. نگارش سیدعطاء انزلی. چ پنجم. قم: مؤسسة آموزشی و پژوهشی امام خمینی.
- یزدانپناه، سیدیدالله (۱۳۹۸). آیین بندگی و دلدادگی. تحقیق و نگارش سعید هلالیان. قم: کتاب فردا.
References:
- Bernard of Clairvaux (1884). On The Love of God. 2Ed. Trabslated By Marianne Caroline & Coventry Patmore. London: Burns And Oated.
- Britannica Encyclopedia. Retrieved from https://www.britannica.com/topic/pantheism.
- Chittick, William C.(1994). Rumi and wahdat al-wujud, Poetry and mysticism in Islam :the heritage of Rumi. Ed.by Richard Amin Banam.
- Levine, Michael P. (2003). Pantheism A non-theistic concept of deity. London & New Yourk: Routledge (Taylor & Francis e-Library).
- Schweitzer, Albert (1935). Indian Thought and Its Development. Trans. By Charles E. B. Russell. London: Hodder And Stoughton.
- Stace, Walter T. (1961). Misticism and Philisophy. London: Macmillan 8 CO. LTD.
- Winters, Carl (1925). Spinoza Opera. Ed. by Carl Gebhardt. Heidelberg 4 Bände pdf.
Cite this article:
RIS
Mendeley
BibTeX
APA
MLA
HARVARD
VANCOUVER
APA | MLA | HARVARD | VANCOUVER
Kermani, Alireza, Mohammadi, Mojtaba, Saeidi, Ahmad.(2025) Investigating the Idea of the Non-Social and Anti-Civilizational Reality of the "Particular Unity of Existence" Doctrine. Anwar-e Ma`rifat, 13(1), 39-56 https://doi.org/10.22034/erfani.2025.5001488
APA | MLA | HARVARD | VANCOUVER
Alireza Kermani; Mojtaba Mohammadi; Ahmad Saeidi."Investigating the Idea of the Non-Social and Anti-Civilizational Reality of the "Particular Unity of Existence" Doctrine". Anwar-e Ma`rifat, 13, 1, 2025, 39-56
APA | MLA | HARVARD | VANCOUVER
Kermani, A, Mohammadi, M, Saeidi, A.(2025) 'Investigating the Idea of the Non-Social and Anti-Civilizational Reality of the "Particular Unity of Existence" Doctrine', Anwar-e Ma`rifat, 13(1), pp. 39-56
APA | MLA | HARVARD | VANCOUVER
Kermani, A, Mohammadi, M, Saeidi, A. Investigating the Idea of the Non-Social and Anti-Civilizational Reality of the "Particular Unity of Existence" Doctrine. Anwar-e Ma`rifat, 2025; 13(1): 39-56