بهترین و کامل ترین تصویر از ابعاد شخصیت وجودی پیامبر(ص) و امامان معصوم(ع) را می توان از مبانی و آموزه های اصیل عرفانی به دست آورد و آن را در راستای مقصود اصلی روایاتی دانست که بر لزوم معرفت ایشان تأکید می نمایند. این پژوهش با روش توصیفی ـ تحلیلی با اشاره به پاره ای از مسائل عرفان نظری درصدد ارائۀ تصویر یاد شده است. بر پایۀ این تصویر پیامبر(ص) و امام(ع) نه تنها برای عالم عناصر و طبیعت به منزلۀ جان و قلب و نفس اند و از این رو، با اذن الهی همۀ رخدادهای آن تحت فرمان ایشان است، بلکه موجودات عوالم برتر نیز از ظهورات وجوداتشان در آن عوالم محسوب می گردند؛ با این توضیح که افتراق میان امامان ازیک سو، و پیامبر اکرم(ص) از سوی دیگر، و نیز میان هر امامی با امام دیگر، در ظاهر و برحسب صورت بوده و این جدایی در عالم طبیعت حاصل گشته است، وگرنه با توجه به باطن و حقیقت، همۀ آنان در عوالم مافوق با یکدیگر متحدند.