انوار معرفت، سال دوازدهم، شماره اول، پیاپی 24، بهار و تابستان 1402، صفحات 59-73

    عیارسنجی بایسته‌های سلوکی فقر، مقارنت علم و عمل و پایستگی مجاهدت از منظر هجویری در کتاب «کشف المحجوب» با آموزه‌های اهل‌بیت (ع)

    نویسندگان:
    ✍️ محمدحسن ضیاءالدینی دشتخاکی / دانشجوی دکتری تصوف و عرفان اسلامی دانشگاه ادیان و مذاهب / ziashakiba1@gmail.com
    محمدمهدی علیمردی / دانشیار گروه ادیان و عرفان دانشگاه ادیان و مذاهب / alim536@yahoo.com
    doi 10.22034/erfani.2024.2019954
    چکیده: 
    یکی از بالنده‌ترین رخدادها در تبیین مطالب عرفانی، آمیزش آن با ادبیات فارسی بوده است. کتاب «کشف المحجوب» ابوالحسن هجویری در شمار اولین کتاب‌های عرفانی به زبان فارسی است که عارفان پسینی بر اتقان آن گواهی داده‌اند. این اثر به علم سلوک عرفانی پرداخته و در میان باب‌های آن مواردی وجود دارد که می‌توان از آنها با عنوان «بایسته‌های سلوکی» یاد کرد که تا اندازه‌ای از روش سلوکی هجویری پرده برمی‌دارد. از آن ‌رو که یکی از گسترده‌ترین خرده‌گیری‌هایی که به جریان عرفان و تصوف شده، دور شدن از روش‌های سلوکی، از شریعت و از سرچشمه‌های دینی و مکتب اهل‌بیت(ع) است، این نوشتار کوشیده سه نمونه از بایسته‌های سلوکی را از منظر هجویری (فقر، مقارنت علم و عمل، پایستگی مجاهدت) که انتقادهای مهم و گسترده‌ای به آنها شده است انتخاب نموده و پس از تبیین هریک از این بایسته‌ها که سالک از سرآغاز تا فرجام باید به آن توجه پیوسته داشته باشد و بحثی روایی دربارة موضوع برپا کرده است تا از خلال بازخوانی و تبیین روایات، عیار کلام هجویری عارف در کتاب عرفان عملی‌اش، محک بخورد. از ویژگی‌های روایات بحث‌شده در این نوشتار، اتقان آنها از نظر سندی و دور نشدن از دلالت ظاهری آنها در تبیین است. نتیجة این پژوهش نشان دادن ناهماهنگی برخی از این آموزه‌ها یا ـ دست‌کم ـ برخی خوانش‌ها از این آموزه‌ها با عرفان اهل‌بیت(ع) و همسویی برخی دیگر است. این مقاله با روش توصیفی ـ تحلیلی سامان یافته است.
    Article data in English (انگلیسی)
    Title: 
    Comparing the Behavioral Requirements of Poverty, the Congruence of Knowledge and Practice, and the Sustainability of Struggle from the Perspective of Hajviri in the Book "Kashf al-Mahjoob" with the Teachings of Ahl al-Bayt
    Abstract: 
    One of the most important things in the explanation of mystical subjects has been its combination with Persian literature. Abolhasan Hajviri's book, "Kashf al-Mahjoob", is among the first mystical books in Persian admired and supported by later mystics. It deals with the mystical behavior and includes "behavioural requirements" which reveal Hajviri's behavioral method to some extent. Since one of the most widespread criticisms of mysticism and Sufism is distancing from the methods of conduct, Sharia, religious sources and the school of Ahl al-Bayt, this article has attempted to select three examples of the requirements of conduct from the perspective of Hajviri (poverty, the congruence of knowledge and action, and the sustainability of struggle) that have been widely criticized. After explaining each of these requirements that the wayfarer must pay constant attention to, through rereading and explaining the narrations, it has established a narrative discussion on the subject in order to assess the words of Hajviri in his book on practical mysticism. Among the characteristics of the narrations discussed in this article is their reliability in terms of chain of transmission and not straying from their apparent implication in explanation. The results of this descriptive-analytical research show the inconsistency of some of these teachings, or at least some interpretations of these teachings, with the mysticism of the Ahl al-Bayt and the consistency of some others.
    References: 
    References: 
    • قرآن کریم.
    • نهج البلاغه (1414ق). شرح صبحی صالح. قم: هجرت.
    • صحیفة سجادیه (1393). اصفهان: مرکز تحقیقات رایانه‌ای حوزة علمیة اصفهان.
    • مصباح الشریعه (بی‌تا). بیروت: مؤسسة الأعلمی.
    • آلوسی، شهاب‌الدین محمود (1415ق). روح المعانی. بیروت: دارالکتب العلمیه.
    • ابن ‌ابی‌جمهور، محمد ‌بن ‌زین‌الدین (1983). عوالی اللئالی العزیزیه فی الاحادیث الدینیه. قم: مؤسسة سیدالشهداء.
    • ابن‌اشعث، محمد بن محمد (بی‌تا). الجعفریات. تهران: مکتبة النینوی الحدیثه.
    • ابن‌سینا، حسین بن عبدالله (1391). الإشارات و التنبیهات. چ دوم. قم: بوستان کتاب.
    • ابن‌فهد حلی، احمد بن محمد (1407ق). عدة الداعی و نجاح الساعی. تهران: دارالکتب الاسلامیه.
    • برقی، احمد بن محمد (1371ق). المحاسن. قم: دارالکتب الاسلامیه.
    • جرجانی، علی بن محمد (1370).‌ کتاب التعریفات.‌ چ چهارم. تهران: ناصرخسرو.
    • حقی، اسماعیل (بی‌تا). روح البیان. بیروت: دارالفکر.
    • حمیری، عبدالله بن جعفر (1413ق). قرب الإسناد. قم: مؤسسه آل‌البیت.
    • دامادی، محمد (1367). شرح بر مقامات اربعین. تهران: دانشگاه تهران.
    • رازی، یحیی بن معاذ (1423ق). جواهر التصوف. قاهره: مکتبة الآداب.
    • راغب اصفهانی، حسین بن محمد (بی‌تا). مفردات الفاظ القرآن. ویراستة صفوان عدنان داودی. بیروت: دارالشامیه.
    • سراج طوسی، ابونصر (1914). اللمع فی التصوف. هلند: لیدن، مطبعة بریل.
    • سلمی، ابوعبدالرحمن (1424ق). طبقات الصوفیه. چ دوم. بیروت: دارالکتب العلمیه.
    • شعیری، محمد بن محمد (بی‌تا). جامع الأخبار. نجف: مکتبة حیدریه.
    • صدوق، محمد بن علی (1361). معانی الأخبار. قم: جامعة مدرسین.
    • صدوق، محمد بن علی (1363). من لایحضره الفقیه. چ دوم. قم: جامعة مدرسین.
    • صدوق، محمد بن علی (1377). الخصال. چ هشتم. تهران: کتابچی.
    • صدوق، محمد بن علی (1416ق). التوحید. چ پنجم. قم: جامعة مدرسین.
    • صفار، محمد بن حسن (1404ق). بصائر الدرجات فی فضائل آل محمد. قم: کتابخانة آیت‌الله مرعشی نجفی.
    • طوسی، محمد بن حسن (1411ق). مصباح المتهجد و سلاح المتعبد. بیروت: مؤسسة فقه الشیعه.
    • عطار نیشابوری، محمد بن ‌ابراهیم (‏‫1398). منطق‌ ‌الطیر. ‏‫تهران: ‏‫سخن.‬‬‬‬‬‬‬‬‬‬‬‬‬‬‬‬‬‬‬‬‬‬‬‬‬‬‬‬‬‬‬‬‬
    • عطار نیشابوری، محمد بن ‌ابراهیم (1399). تذکرة الأولیاء. تهران: سخن.
    • غزالی، محمد (۱۴۱۶ق). مجموعة رسائل الإمام الغزالى. بیروت: دارالفکر.
    • فراهیدی، خلیل ‌بن ‌احمد (1410ق). کتاب العین. چ سوم. قم: هجرت.
    • قشیری، ابوالقاسم (1374). الرسالة القشریه. قم: بیدار.
    • قیصری، داود بن ‌محمود (1381). رسائل قیصری. تهران: مؤسسة پژوهشی حکمت و فلسفة ایران.
    • کاشانی، عبدالرزاق (1426ق ـ الف). اصطلاحات الصوفیه.‏ بیروت: دارالکتب العلمیه.
    • کاشانی، عبدالرزاق (1426ق ـ ب). لطائف الأعلام فى إشارات أهل الإلهام. قاهره: مکتبة الثقافة الدینیه.
    • کلینی، محمد بن یعقوب (1407ق). الکافی. تهران: دارالکتب الاسلامیه.
    • کوفی اهوازی، حسین بن سعید (1402ق). الزهد. قم: المطبعة العلمیه.
    • کوفی اهوازی، حسین بن سعید (1404ق). التمحیص. قم: مدرسة الإمام المهدی.
    • لیثی واسطی، علی بن محمد (۱۳۷6). عیون الحکم و المواعظ. قم: دارالحدیث.
    • مامقانی، عبدالله (1431ق). تنقیح المقال فی علم الرجال. قم: مؤسسة آل‌البیت.
    • معین، محمد (1391). فرهنگ فارسی معین. تهران: امیرکبیر.
    • مفید، محمد بن محمد بن نعمان (1413ق). الإختصاص. قم: کنگرة شیخ مفید.
    • هجویری، علی بن عثمان (1389). کشف المحجوب. چ یازدهم. تهران: طهوری.
    • هندی، محمدطاهر بن علی (1343ق). تذکرة الموضوعات. قاهره: ادارة الطباعة المنیریه
    شیوه ارجاع به این مقاله: RIS Mendeley BibTeX APA MLA HARVARD VANCOUVER

    APA | MLA | HARVARD | VANCOUVER

    ضیاءالدینی دشتخاکی، محمدحسن، علیمردی، محمدمهدی.(1402) عیارسنجی بایسته‌های سلوکی فقر، مقارنت علم و عمل و پایستگی مجاهدت از منظر هجویری در کتاب «کشف المحجوب» با آموزه‌های اهل‌بیت (ع). فصلنامه انوار معرفت، 12(1)، 59-73 https://doi.org/10.22034/erfani.2024.2019954

    APA | MLA | HARVARD | VANCOUVER

    محمدحسن ضیاءالدینی دشتخاکی؛ محمدمهدی علیمردی."عیارسنجی بایسته‌های سلوکی فقر، مقارنت علم و عمل و پایستگی مجاهدت از منظر هجویری در کتاب «کشف المحجوب» با آموزه‌های اهل‌بیت (ع)". فصلنامه انوار معرفت، 12، 1، 1402، 59-73

    APA | MLA | HARVARD | VANCOUVER

    ضیاءالدینی دشتخاکی، محمدحسن، علیمردی، محمدمهدی.(1402) 'عیارسنجی بایسته‌های سلوکی فقر، مقارنت علم و عمل و پایستگی مجاهدت از منظر هجویری در کتاب «کشف المحجوب» با آموزه‌های اهل‌بیت (ع)'، فصلنامه انوار معرفت، 12(1), pp. 59-73

    APA | MLA | HARVARD | VANCOUVER

    ضیاءالدینی دشتخاکی، محمدحسن، علیمردی، محمدمهدی. عیارسنجی بایسته‌های سلوکی فقر، مقارنت علم و عمل و پایستگی مجاهدت از منظر هجویری در کتاب «کشف المحجوب» با آموزه‌های اهل‌بیت (ع). انوار معرفت، 12, 1402؛ 12(1): 59-73