انوار معرفت، سال یازدهم، شماره دوم، پیاپی 23، پاییز و زمستان 1401، صفحات 109-124

    خوانشی تطبیقی بر گستره حرکت جوهری و تجدد امثال

    نویسندگان:
    ✍️ مهدی کهنوجی / استادیار گروه عرفان مؤسسة آموزشی و پژوهشی امام خمینی (ره) / mahdikahnooji@iki.ac.ir
    سیده لیلا طاهری / دانشجوی دکتری فلسفه و کلام اسلامی دانشگاه آزاد اسلامی واحد قم / mahdikahnooji@iki.ac.ir
    doi 10.22034/erfani.2024.2020327
    چکیده: 
    اصل «حرکت جوهری» در حکمت متعالیه و بحث «تجدد امثال» در عرفان نظری دو آموزه مهم هستی‌شناختی فلسفی و عرفانی به شمار می‌روند که براساس این دو اصل، موجودات دائم تحول و تغییر می‌یابند و عالم لحظه‌ای قرار و سکون ندارد و پیوسته در حال نو شدن است. بنا بر تجدد امثال عرفانی، در عین اینکه وجود دارای وحدت ذاتی اطلاقی است، اما این بُت عیار هر لحظه به شکلی است و هیچ موجود و پدیده‌ای در دو آن تکرار نمی‌شود. کشف این مسئله برای عارف از طریق یافت وجدانی و علم شهودی است. حرکت جوهری که از طریق نظری و استدلال برهانی اثبات می‌شود، بنا بر برخی تقریرات از فلسفه صدرایی، محدود به عالم مادی جسمانی و بیان‌کننده تصرم و حرکت ذاتی آن است که به عالم مجردات ثابته ختم می‌شود. البته بنا بر دیدگاه دیگری که مبتنی بر تصویر خاصی از اصالت و تشکیک وجود است، حرکت ترسیم‌شده در حکمت متعالیه منطبق بر یافته‌های عرفانی و تبیین‌کننده آن در حیطه درک عقل نظری است. در این نوشته «حرکت جوهری» و «تجدد امثال» مقایسه و سعی شده است تطابق یا شباهت‌ و تفاوت آنها بیان شود. درک صحیح این دو قاعده مهم فلسفی و عرفانی راهگشای تبیین مسائل مهمی در هستی‌شناسی، مبدأ و معاد، جهان‌شناسی و علم‌النفس است.
    Article data in English (انگلیسی)
    Title: 
    A Comparative Review of the Realm of Substantial Movement and Renewal of Essences
    Abstract: 
    The principle of "substantial movement" in transcendental theosophy and the discussion of "renewal of essences" in theoretical mysticism are two important philosophical and mystical ontological doctrines. Based on these two principles, beings are constantly evolving and changing; the world does not stand still for a moment and is constantly changing. According to mystical renewal essences, even though the existence has an intrinsic unity, it changes every moment and no creature or phenomenon is repeated. The discovery of this problem for the mystic is through conscientious findings and intuitive knowledge. Based on Sadra's philosophy, the substantial movement which is proved through theory and arguments, is limited to the material world and indicates its essence and movement, which ends in the world of fixed abstractions. Of course, according on another viewpoint, which is based on a certain image of the originality and the gradation of being, the movement outlined in transcendental theosophy corresponds to the mystical findings and explains it in the field of theoretical understanding. In this article, "substantial movement" and "renewal of essences" are compared and an attempt has been made to express their similarities and differences. The true understanding of these two important philosophical and mystical rules opens the way for important issues in ontology, origin and resurrection, cosmology and psychology.
    • آشتیانی، سیدجلال‌الدین، 1380، شرح‌حال و آرای فلسفی ملاصدرا، قم، دفتر تبلیغات اسلامی.
    • ابن‌سینا، حسین‌بن عبدالله، 1362، المبدأ و المعاد، تهران، دانشگاه تهران.
    • ابن‌سینا، حسین‌بن عبدالله ، 1405ق، الشفاء (طبیعیات)، تصحیح ابراهیم بیومی مدکور، تحقیق سعید زاید، قم، کتابخانه آیت‌الله مرعشی نجفی.
    • ابن‌عربی، محیی‌الدین، 1370، فصوص الحکم، تعلیقه ابوالعلاء عفیفی، تهران، الزهراء.
    • ابن‌عربی، محیی‌الدین، 1405ق، الفتوحات المکیة‌، قاهره، المکتبة العربیه.
    • اسعدی، علیرضا، 1398، «ثمرات کلامی حرکت جوهری در مسئله معاد»، معرفت، ش 267، ص 45ـ54.
    • ایزوتسو، توشیهیکو، 1364، خلق مدام، ترجمة منصوره کاویانی، تهران، علمی و فرهنگی.
    • پاپکین، ریچارد، 1384، کلیات فلسفه، ترجمة سیدجلال‌الدین مجتبوی، چ بیست و دوم، تهران، حکمت.
    • تفتازانی، سعدالدین، 1409ق، شرح المقاصد، به کوشش عبدالرحمان عمیره، قم، شریف الرضی.
    • جندی، مؤید‌الدین، 1389، شرح فصوص الحکم‌، تصحیح‌ سیدجلاالدین آشتیانی، تهران، مشارق.
    • حسن‌زاده آملی، حسن، 1375، گشتی در حرکت، تهران، رجاء.
    • رفیعی قزوینی، سیدابوالحسن، 1367، سخنی در حرکت جوهری، تهران، امیرکبیر.
    • زندیه، مهدی، 1390، حرکت جوهری و ثبات معرفت، قم، دفتر تبلیغات اسلامی.
    • سالاری، عزیزالله، 1384، «خلق مدام در نگاه ابن‌عربی و مقایسه آن با حرکت جوهری صدرا»، ‌اندیشه دینی، ش 16، ص 113ـ132.
    • صدرالمتألهین، 1360، الشواهد الربوبیة فی المناهج السلوکیة، حواشی حاج ملاهادی سبزواری، تصحیح سیدجلال‌الدین آشتیانی، تهران، مرکز نشر دانشگاهی.
    • صدرالمتألهین ، 1382، الشواهد الربوبیه فی المناهج السلوکیه، تهران، بنیاد حکمت ‏اسلامی صدرا.
    • صدرالمتألهین ، 1383، الحکمة المتعالیه فی الأسفار العقلیة الأربعة، تصحیح مقصود محمدی، تهران، بنیاد حکمت ‏اسلامی صدرا.
    • صدرالمتألهین ، 1385، شرح الاصول الکافی، تحقیق محمود فاضل یزدی مطلق، تهران، بنیاد حکمت اسلامی صدرا.
    • صدرالمتألهین ، 1394، رسالة فی الحدوث، تهران، بنیاد حکمت اسلامی صدرا.
    • طباطبائی، سیدمحمدحسین، 1416ق، نهایة الحکمة، قم، جامعة مدرسین.
    • عبودیت، عبدالرسول، 1390، درآمدی به نظام حکمت صدرائی، تهران و قم، سمت و مؤسسة آموزشی و پژوهشی امام خمینی.
    • عشاقی اصفهانی، حسین، 1382، وعایة الحکمة فی شرح نهایة الحکمة، قم، المرکز العالمی للدراسات الاسلامیه.
    • فرغانی، سعیدالدین، 1379، مشارق الدراری شرح تائیه ابن‌فارض، مقدمه و تعلیقه سیدجلال‌الدین آشتیانی، قم، دفتر تبلیغات اسلامی.
    • فناری، محمدبن حمزه، 1384، مصباح الانس، تعلیقه میرزاهاشم اشکوری و دیگران، تصحیح محمد خواجوی، تهران، مولی.
    • فیاضی، غلامرضا، 1384، کرسی نظریه‌پردازی حرکت در مجردات، قم، مجمع عالی حکمت اسلامی.
    • فیض کاشانی، ملامحسن، 1387، «اثبات حرکت جوهری»، در: مجموعه رسائل، تحقیق علیرضا اصغری و مهدی حاجیان، تهران، مدرسة عالی شهید مطهری.
    • قونوی، صدرالدین، 1362، رسالة النصوص، به اهتمام سیدجلال‌الدین آشتیانی، تعلیقه میرزاهاشم اشکوری گیلانی، تهران، مرکز نشر دانشگاهی.
    • قونوی، صدرالدین ، 1371، الفکوک، تصحیح و ترجمه محمد خواجوی، تهران، مولی.
    • قونوی، صدرالدین ، 1381، اعجاز البیان فی تفسیر ام‌القرآن، تصحیح سیدجلال‌الدین آشتیانی، قم، بوستان کتاب.
    • کاشانی، عبدالرزاق، 1393، اصطلاحات الصوفیه، تصحیح و تعلیق‌ مجید‌ هادی‌زاده، تهران، زوار.
    • گنجور، مهدی و مجید صادقی حسن‌آبادی، 1394، «تأثیر نظریه حرکت جوهری بر اندیشه کلامی ملاصدرا»، خردنامه صدرا، ش 4، ص 57ـ76.
    • مصباح یزدی، محمدتقی، 1378، آموزش فلسفه، تهران، سازمان تبلیغات اسلامی.
    • مصباح یزدی، محمدتقی ، 1393، تعلیقه علی نهایة الحکمة، قم، مؤسسة آموزشی و پژوهشی امام خمینی.
    • مطهری، مرتضی، 1393، مقالات فلسفی، تهران، حکمت.
    • ملکشاهی، حسن، 1363، حرکت و استیفای اقسام آن، تهران، سروش.
    • موسوی خمینی، روح‌الله، 1410ق، تعلیقات علی شرح فصوص الحکم و مصباح الانس، قم، پاسدار اسلام.
    • همایی، جلال‌الدین، 1360، دو رساله در فلسفه اسلامی، تهران، پژوهشگاه علوم‌ انسانی.
    شیوه ارجاع به این مقاله: RIS Mendeley BibTeX APA MLA HARVARD VANCOUVER

    APA | MLA | HARVARD | VANCOUVER

    کهنوجی، مهدی، طاهری، سیده لیلا.(1401) خوانشی تطبیقی بر گستره حرکت جوهری و تجدد امثال. فصلنامه انوار معرفت، 11(2)، 109-124 https://doi.org/10.22034/erfani.2024.2020327

    APA | MLA | HARVARD | VANCOUVER

    مهدی کهنوجی؛ سیده لیلا طاهری."خوانشی تطبیقی بر گستره حرکت جوهری و تجدد امثال". فصلنامه انوار معرفت، 11، 2، 1401، 109-124

    APA | MLA | HARVARD | VANCOUVER

    کهنوجی، مهدی، طاهری، سیده لیلا.(1401) 'خوانشی تطبیقی بر گستره حرکت جوهری و تجدد امثال'، فصلنامه انوار معرفت، 11(2), pp. 109-124

    APA | MLA | HARVARD | VANCOUVER

    کهنوجی، مهدی، طاهری، سیده لیلا. خوانشی تطبیقی بر گستره حرکت جوهری و تجدد امثال. انوار معرفت، 11, 1401؛ 11(2): 109-124